Nastolatki. Nigdy nie jest za późno, by poprawić więź z dzieckiem!
Potwierdź uczucia
Nie ochronimy dzieci przed wszystkimi niebezpieczeństwami świata, ale możemy stworzyć w domu taki klimat, by dzieci czuły, że mogą wyrażać swobodnie swoje uczucia; istnieje wtedy szansa, że będą bardziej skłonne wysłuchać tego, co my czujemy, że będą w stanie rozważyć punkt widzenia dorosłych, zaakceptować wprowadzone przez nich ograniczenia. Istnieje większe prawdopodobieństwo, że wasze wartości będą dla nich ochroną.
1. Zamiast odrzucać uczucia – określ je. Zamiast zaprzeczyć uczuciom, możemy je zwerbalizować, pomóc dziecku poradzić sobie z faktami i zastanowić siec co dalej.
2.Zamiast lekceważyć uczucia, potwierdź je wtrącając słowo, mruknięcie (?hmm…?), sygnał zrozumienia.
3. Zamiast krytyki i podpowiedzi (pouczenia), co należy zrobić, zasygnalizuj zrozumienie, empatię, dziecko skoncentruje się na tym co musi zrobić.
4. Zamiast twardej logiki i pryncypialnych wyjaśnień, które mogą pogłębiać frustrację dziecka, daj wytworzyć w wyobraźni to, czego nie możesz dać w rzeczywistości. Rozsądne wyjaśnienie sytuacji i przepracowanie jej w sferze fantazji pozwala łatwiej zrozumieć następstwa i zaakceptować nieuniknione fakty
5. Zamiast postępować wbrew prawidłowej ocenie sytuacji i ustępować, akceptuj uczucia, prostując zachowanie, które jest nie do zaakceptowania. Zamiast ustąpić, by zadowolić dziecko, wbrew realnej ocenie, okaż empatię w kłopotliwej sytuacji, co ułatwi zaakceptowanie twardych ograniczeń. Dzięki temu ukierunkujesz postępowanie.
Jeśli dasz do zrozumienia (przez odzwierciedlenie uczuć) że słuchasz, jest szansa, że zostaniesz wysłuchany.
Twoje dzieci mogą Cię oskarżyć, że jesteś staroświecki, wyrażać protesty, ale wbrew wszystkiemu będą dokładnie wiedziały, jakie jest Twoje stanowisko. Twoje przekonania i wartości wywierają najistotniejszy wpływ na podejmowane przez dzieci decyzje.
Aby zachęcić nastolatka do współpracy:
Zamiast rozkazywać:
- opisz problem (?nie mogę rozmawiać, jak gra głośno muzyka..?)
- opisz co czujesz (?uszy mnie bolą od tego hałasu??)
- udziel informacji (?można uszkodzić słuch??)
Zaproponuj wybór (?Co wolisz? Wyłączyć całkowicie, czy ściszyć i zamknąć drzwi?)
Określ swoje wartości lub oczekiwania (?Wiem, że muzyka jest dla Ciebie ważna, ale dla mnie też ważne jest to, co teraz robię?)
Wyraź to na piśmie (zamiast zrzędzić)
Zrób coś nieoczekiwanego (śmieszny gest wyrażający dyskomfort, gest wdzięczności)
Zamiast kar zastosuj DRABINKĘ SPRZECIWU:
- Poinformuj co jest nieprawidłowego w zachowaniu, jakie normy i wartości są zagrożone
- Wyraź swoje uczucia spowodowane tym negatywnym stanem rzeczy
- Powiedz, czego oczekujesz i wskaż, jak można naprawić sytuację oraz poinformuj o możliwych konsekwencjach (zaplecze). Zaproponuj wybór, by w ten sposób zwiększyć poczucie sprawstwa u dziecka.
- Dopiero na końcu przejdź do działania w postaci wdrożenia konsekwencji, jeżeli trzy wcześniejsze etapy ?nie zdały egzaminu?.
Wspólne poszukiwanie rozwiązania
– poproś nastolatka o przedstawianie jego punktu widzenia (wersji wydarzeń)
– przedstaw swój punkt widzenia
– zaproś dziecko do wspólnej burzy mózgów
– zapisz wszystkie pomysły nie oceniając ich
– razem zdecydujcie, które wyjście jest najlepsze
O uczuciach, przyjaciołach, rodzinie
– zamiast poniżać – słuchaj, przytakuj, dawaj sygnały empatii
– zamiast lekceważyć uczucia – odzwierciedlaj je (?czuję, że jesteś na mnie bardzo zły?; ?czuję, że jest Ci z tym trudno?)
– zamiast lekceważyć marzenia – daj w fantazji to, czego nie możesz dać w ?realu? (?Wierzę w to, że zdasz na wymarzoną uczelnię; wyobraź sobie, jak byłoby wspaniale?)
– nie neguj wartości przyjaźni i wagi rówieśniczego środowiska; lepiej rozmawiaj o zagrożeniach i buduj u swojego dziecka poczucie autonomii oraz postawy asertywne i nonkonformistyczne
– Podkreślaj wartość rodziny i tego, że dziecko może Tobie zaufać. Niech to nie będą puste słowa! Buduj zaufanie w praktyce!
Nastolatki i rodzice razem
– czasami dzieci potrafią rozzłościć rodziców, w złości można rzucić oskarżenia, które źle wpłyną na późniejsze relacje.
– zamiast oskarżać, powiedz , co czujesz i czegoś byś sobie życzył (oczekiwał)
– kiedy w złości obrażamy nastolatka, być może on spróbuje odpowiedzieć tym samym
– zamiast kontratakować, powiedz co czujesz i czego oczekujesz
– staraj się spędzać czas z dzieckiem i okazywać autentyczne zainteresowanie
– stwarzaj okazje do wspólnego spędzania czasu
Kiedy chwalisz dzieci
– ta sama pochwała, wyrażana w różny sposób, może skłonić dzieci do wyciągnięcia różnych wniosków na własny temat.
– pochwały opisujące często sprawiają, że ludzie bardziej doceniają własne możliwości (opisz co dziecko zrobiło, wyraź swoje uczucia, podziękuj)
– Chwal za starania, nie tylko za wyniki
– Chwal pozytywne zachowania i brak zachowań negatywnych
Seks i narkotyki
– jednorazowa rozmowa może być trudna dla rodzica do przeprowadzenia, dla dziecka trudna do wysłuchania.
– korzystaj z okazji do ?przypadkowych? rozmów, przy słuchaniu radia, czy oglądaniu TV, jazdy samochodem, wykonywaniu razem jakiejś czynności
– wykorzystuj nadarzające się okazje do rozmów, komentuj, cos , co zauważyłeś, dawaj przykład
– polecaj do przeczytania, obejrzenia czegoś wartościowego, mów ?ciekawa jestem Twojego zdania??
?Jak Ci się podobają słowa tej piosenki? Czy myślisz, że wpływają na to, jak chłopcy traktują dziewczyny??
Odnoś się do rzeczy ważnych dla dziecka, nie tylko dla siebie!!! Twój świat jest trochę inny od świata Twojego dziecka, choć to ten sam świat!
Pamiętajmy:
– uczucia mają znacznie: Nie tylko nasze własne, ale i ludzi, z którymi się nie zgadzamy.
– uprzejmość ma znaczenie: Można wyrazić gniew, nie obrażając nikogo.
– słowa mają znaczenie: To, co postanowimy powiedzieć, może wywołać żal, albo zbudzić dobrą wolę.
– w relacji opartej na troskliwości, nie ma miejsca na bezsensowną karę: Wszyscy się ciągle stajemy-możemy popełniać błędy, ale potrafimy stawić im czoła i je korygować.
– różnice między nami są nie do pokonania, ale są do zrozumienia: problemy, które wydają się nie do rozwiązania, mogą być pokonane, jeśli wysłuchamy z szacunkiem drugiej strony, wykażemy kreatywność i wytrwałość, a także postaramy się je zrozumieć uwzględniając cudzy punkt widzenia.
– wszyscy musimy się czuć oceniani: Nie tylko za to, kim jesteśmy, ale za to kim możemy się stać.
Opracowano w oparciu o książkę A. Faber, E. Mazlish ?Jak mówić do nastolatków, żeby nas słuchały. Jak słuchać, żeby do nas mówiły?
Szukaj porozumienia ze swoim dzieckiem
Bliżej siebie-dalej od narkotyków. Poradnik dla rodziców.
Oprac. Barbara Jakubowska, Danuta Muszyńska
Wydano ze środków Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Być rodzicami nastolatka nie jest łatwo. Jeżeli jednak rozumie się i pamięta, że okres dorastania jest tak samo trudny dla rodziców, jak i dla dziecka – to połowa sukcesu. Większość rodziców najbardziej boi się okresu, kiedy dziecko zaczyna dorastać. Zaczyna wtedy wymykać się spod kontroli, buntuje się, poszukuje nowych doświadczeń, rodzice czują się bezradni, a w dodatku mniej ważni dla dziecka, niż jego rówieśnicy.
Wszyscy chcemy być dobrymi rodzicami i na ogół nie szczędzimy wysiłku, aby nasze dzieci byty szczęśliwe. Staramy się, chcemy dla dziecka jak najlepiej, a mimo to zdarza się, że spotykają nas rozczarowania, a dziecko sprawia kłopoty.
Ten krótki poradnik jest adresowany do wszystkich rodziców. Być może porady tu zawarte dla wielu osób są oczywiste, ale być może dla niektórych okażą się pomocne i zwrócą ich uwagę, że rodzice mają decydujący wpływ na to, czy dziecko sięgnie po narkotyki. Nie ma prostych i skutecznych recept na to, jak całkowicie uchronić dziecko przed narkotykami, ale jedno jest pewne: im lepszy mamy kontakt z dzieckiem, tym łatwiej ustrzeżemy je przed narkotykami.
Rozmowa jest podstawą dobrych kontaktów z dzieckiem, ponieważ pozwala lepiej poznać jego świat, oczekiwania, marzenia, ale też różnorodne problemy. Nie bójmy się rozmawiać także na trudne tematy. Wiedza o narkotykach pomaga przełamać opory przed rozmową z dzieckiem na ten trudny temat. Im więcej wiemy na temat narkotyków, tym łatwiej przekonamy dziecko o ich szkodliwości. Używajmy rzeczowych argumentów.
Co warto wiedzieć i robić, aby chronić dziecko przed narkotykami
- znać prawa rządzące rozwojem dziecka
- wiedzieć jak budować dobry kontakt z dzieckiem
- znać powody, dla których młodzi sięgają po narkotyki
- być konsekwentnym w przestrzeganiu zasad
- mieć rzetelną wiedzę na temat narkotyków
Dlaczego tak trudno być rodzicami nastolatka
Problemy dorastania
Młodzi ludzie buntują się przeciw dorosłym, a rodzice są pierwszymi dorosłymi, przeciw którym ten bunt jest skierowany. Dzieci w okresie dorastania chcą być traktowane jak dorosłe i nie godzą się z zakazami i ograniczeniami stosowanymi przez rodziców. Taka postawa jest wyrazem naturalnego w tym wieku dążenia do wyodrębnienia się i niezależności, ale najczęściej rodzi konflikty.
Rówieśnicy
Dla nastolatków najważniejsza staje się grupa rówieśnicza. Bycie w grupie rodzi konieczność dopasowania się do niej, zyskania akceptacji – czasem za wszelką cenę, wbrew temu, czego oczekują dorośli. Często młodzi ludzie darzą większym zaufaniem przyjaciół, niż rodziców, dlatego próby ograniczania im swobody w tym zakresie na ogół kończą się niepowodzeniem. Dla rodziców to trudny test wytrzymałości, cierpliwości i rodzicielskiej miłości.
Tempo życia
Życie codzienne obecnie podlega różnorodnym presjom. Dotyczy to zarówno dorosłych, jak i dzieci. Wielu rodziców zmaga się z bezrobociem, wielu zaś poświęca swojej pracy zarobkowej dużo czasu. Dorastające dzieci również już od najmłodszych lat podlegają wyjątkowej presji – oczekuje się od nich osiągnięć w szkole, ładnej sylwetki, sukcesów. Coraz mniej chwil pozostaje na rozmowy i wspólne spędzanie czasu. Coraz mniej przestrzeni pozostaje na błędy i możliwość uczenia się na nich.
Czego dorastające dzieci potrzebują od rodziców?
Dorastające dzieci potrzebują od rodziców dyskretnej obecności, dostępności i gotowości do udzielenia im pomocy. Wierzą, że w porę zareagujemy, gdy dzieje się coś niedobrego i znajdziemy sposób, aby rozwiązać problem. Chcą widzieć w rodzicach swoich sojuszników, na których mogą liczyć w trudnych momentach.
Czego więc potrzebują od nas ? rodziców ? nasze dzieci:
Poczucia więzi i przynależności do rodziny. Chcą czuć, że są kochane, rozumiane i mogą liczyć na wsparcie rodziców. Potrzebują naszego szacunku, przyjaznej atmosfery w domu – poczucia bezpieczeństwa.
Poczucia własnej wartości. Chcą, aby doceniać ich wysiłki w osiąganiu sukcesów oraz chcą mieć pewność, że nie zostaną przez nas skrytykowane i odrzucone, gdy coś się nie uda.
Wiarygodności. Chcą mieć pewność, że zachowujemy się tak jak mówimy, ale także, że potrafimy przyznać się do własnych słabości, niewiedzy i błędów.
Sprawiedliwego traktowania. Przekonania, że rodzice w niejasnej sytuacji zareagują w oparciu o wnikliwe rozpatrzenie sprawy.
Poszanowania intymności i dyskrecji. Chcą mieć pewność, że granice ich prywatności są przez nas respektowane
Stanowczości w ważnych sprawach. Potrzebują jasno określonych reguł i konsekwencji w ich przestrzeganiu.
Jak być bliżej z dzieckiem
Więź z dzieckiem buduje się od chwili jego narodzin. Bliskość, zaufanie, szczerość to efekty wieloletniej pracy. Jeżeli jesteśmy na co dzień blisko z dzieckiem, łatwiej nam zauważyć co je cieszy, co martwi i z czym sobie nie radzi. Kiedy dziecko dorasta, zwykle trudniej nam znaleźć wspólny język, bo zaczyna być inne – czasem dziwnie się ubiera, słucha niezrozumiałej muzyki i coraz bardziej się buntuje w wielu sprawach. Pomimo to staraj się poznawać, rozumieć i akceptować świat młodych.
Rozmowa jest podstawą dobrych kontaktów z dzieckiem, a podstawą rozmowy jest uważne słuchanie.
- Rozmawiaj ze swoim dzieckiem zawsze, wszędzie i o wszystkim. Im częściej z nim rozmawiasz, tym lepiej poznajesz jego świat, jego oczekiwania, marzenia, a także problemy.
- Staraj się zawsze znaleźć czas na rozmowę, gdy dziecko ma problem. Rozmowa pomaga pozbyć się przykrych uczuć. Gdy czuje się bezradne i skrzywdzone, pozwól mu się wygadać, wypłakać i wyzłościć. Postaraj się je zrozumieć i mądrze mu doradzić. W żadnym wypadku nie bagatelizuj jego problemów.
- Znajdź też czas, gdy chce się podzielić radością, sukcesem. Okaż swoje zadowolenie, pochwal, spytaj o szczegóły wydarzenia. Nie umniejszaj wagi sukcesu, powiedz, jaki jesteś z niego dumny. To mu dodaje wiary w siebie i jest zachętą do osiągania dalszych sukcesów.
- Staraj się dostrzegać sygnały, że dziecko cię potrzebuje. Kiedy ma jakiś problem, nie zawsze poprosi cię o rozmowę. Jeżeli będziesz uważnie je obserwować, to z pewnością dostrzeżesz wszelkie zmiany. Czasem zaczyna cię unikać, a czasem stara się być blisko, ?kręci się” i czeka. Zainteresuj się przyjaźnie, pomóż nawiązać rozmowę.
- Stwarzaj warunki do luźnej rozmowy. Wykorzystuj naturalne chwile przy wspólnej herbacie, kolacji, na spacerze, stwórz nastrój do wieczornego pogadania, proponuj wspólne spędzanie wolnego czasu atrakcyjne także dla niego.
- Okazuj zainteresowanie jego sprawami, ale nie wypytuj natarczywie. Poczekaj, aż samo zacznie mówić o tym, co się u niego dzieje. To ono decyduje, ile chce nam o sobie powiedzieć. Uszanuj to.
- Rozmawiaj też o tym, co się u ciebie obecnie. dzieje, o swoich kłopotach i planach. Pytaj je o zdanie w różnych sprawach i pokazuj, że liczysz się z jego opinią.
- Opowiadaj o sobie. Dzieci lubią wspomnienia rodziców z czasów ich młodości. Takie opowiadania zbliżają, bo przypominają dzieciom, że ich rodzice też byli młodzi. Nie przedstawiaj się jednak wyłącznie kryształowo, powiedz, że także robiłeś błędy i uczyłeś się podejmować trudne decyzje.
- Rozmawiaj na każdy temat, nie unikaj trudnych spraw. Zadbaj o to, żeby w waszym domu nie było tematów tabu. Rozmawiaj także o tym, czego się obawiasz. Bądź raczej doradcą niż ekspertem.
Warto też pamiętać o kilku ważnych sprawach:
- Bądź przykładem. Postępuj tak, by być wiarygodnym. Dzieci są dobrymi obserwatorami i łatwo zauważą, gdy nie robisz tak, jak mówisz.
- Wymagaj, ale stawiaj dziecku warunki możliwe do spełnienia.
- Bądź konsekwentny, aby dziecko liczyło się z tobą i wiedziało, że ustalone przez ciebie normy w ważnych sprawach muszą być respektowane.
- Poznaj przyjaciół i znajomych dziecka. Pamiętaj, że w tym wieku koledzy odgrywają dużą rolę i często mają duży wpływ.
- Szanuj prawo dziecka do własnych wyborów, opinii, dysponowania swoim wolnym czasem. Doradzaj, ale nie narzucaj swojej woli.
- Nie bądź nadmiernie opiekuńczy. Pozwól dziecku zdobywać doświadczenia; ono uczy się życia przede wszystkim robiąc nowe rzeczy, sprawdzając. Czasem popełnia przy tym błędy, bądź zatem czujny i w porę reaguj.
- Określ jasno zasady dotyczące zakazu stosowania środków odurzających i innych używek, ale sam też unikaj nadużywania leków, papierosów i alkoholu.
- Ucz jak przezwyciężać trudności i radzić sobie w trudnych sytuacjach. Dotyczy to także sytuacji, gdy ktoś proponuje narkotyki.
Budowanie zasad
Rodzina jest podstawą do uczenia dzieci jak żyć wśród ludzi i jak sobie radzić w życiu. To jak porozumiewamy się między sobą, w jaki sposób rozwiązujemy problemy, jak troszczymy się o siebie nawzajem – pokaż dzieciom, co jest właściwe i pożądane, a co nie jest. W ten sposób budujemy system wartości, którym będą się kierowały. Zadaniem rodziców jest stwarzać warunki sprzyjające rozwojowi tych ważnych umiejętności.
Najczęściej zasady współżycia w rodzinie funkcjonują w sposób naturalny, wynikają z ogólnych norm społecznych lub związane są z pewnymi tradycjami. Dotyczą najczęściej poszanowania prywatności, nieużywania przemocy, podziału obowiązków domowych, uczestnictwa w wydarzeniach rodzinnych.
Zasady panujące w rodzinie powinny ułatwiać jej funkcjonowanie, ale nie ograniczać nikogo. Zakazy powinny zaś dotyczyć tylko spraw naprawdę istotnych – bezpieczeństwa, zdrowia, wzajemnego traktowania się. Nie można wszystkiego obwarować zasadami, ani też zupełnie z nich zrezygnować.
Stawiaj dziecku ?drogowskazy?, aby mogło bezpiecznie dorastać
Trochę inną sprawą jest ustalanie zasad w rodzinie dotyczących tylko dzieci. Nie da się wychować nastolatka bez stawiania mu pewnych ograniczeń. Wyznaczanie tych granic jest trudne, ale bardzo potrzebne. Dorastanie jest tak burzliwym okresem, że młody człowiek musi wiedzieć, na co się zgadzamy, a na co nie. Czasem buntuje się i próbuje przekraczać granice tych ustaleń. Wtedy powinien dowiadywać się jakie są konsekwencje tego rodzaju zachowań. Informowanie musi być konstruktywne i zawierać pełną informację. Stawianie ograniczeń wymaga od rodziców zaangażowania i traktowania poważnie wprowadzanych zasad. Tylko wtedy mają one sens i działają. Pozostawianie dziecku zbyt dużej wolności najczęściej nie sprawdza się i burzy poczucie bezpieczeństwa.
Gdy coś się psuje, czyli jak poprawić kontakt z dzieckiem
Bywa, że mimo wielu wysiłków włożonych w wychowanie dziecka nasz kontakt z nim w okresie dorastania nie jest najlepszy. Czy można coś naprawić? Na pewno można nad tym pracować, ale nie jest to łatwe. Utracone zaufanie, brak wiary, złość to sprawy, które – gdy narastały latami – mogą być trudne do zmiany, ale jest to możliwe i należy próbować.
Jeżeli chcesz wprowadzić zmiany, to powiedz o tym dziecku. Porozmawiaj z nim o tym, co i jak chcesz zmienić. Wyjaśnij mu dlaczego i poproś o współpracę. Dziecko musi widzieć, że zależy ci na poprawieniu kontaktu.
Jeśli dotychczasowe próby porozumienia się z dzieckiem nie powiodły się, należy podjąć nowe działania. Nie warto rezygnować z bliskości. Oboje tego potrzebujecie.
Jeżeli jakieś zachowanie twojego dziecka jest dla ciebie nie do przyjęcia, spróbuj to zmienić. Powiedz dziecku, poinformuj:
- o jakie konkretnie zachowanie ci chodzi
- jakie uczucia przeżywasz, gdy ono zachowuje się w nieakceptowany przez ciebie sposób
- dlaczego to zachowanie jest twoim zdaniem niewłaściwe
- jakie konsekwencje dla ciebie lub innych ma jego zachowanie
- jakiej zmiany oczekujesz
Jeśli chcesz przeprowadzić z dzieckiem poważną rozmowę po to, by wprowadzić zmiany w waszej rodzinie, to:
- znajdź na nią jakiś spokojny moment
- zajmuj się tylko tą konkretną sprawą
- mów o tym, co w związku z konkretnym zdarzeniem czujesz
- słuchaj uważnie, co dziecko ma ci do powiedzenia
- zadbaj o to, by każdy mógł przedstawić swój punkt widzenia i wyrazić własną opinię
- zakładaj możliwość zmiany swojego zdania
- bądź gotowy do kompromisów
- koncentruj się na rozwiązaniu problemu, a nie na tym kto ?wygra?